Marek Oberländer

Ogólnopolska Wystawa Młodej Plastyki „Przeciw wojnie – przeciw faszyzmowi” w warszawskim Arsenale była dla Oberländera pierwszym ważnym wystąpieniem artystycznym. Artysta zwrócił się przede wszystkim ku wojennej fotografii archiwalnej, którą potraktował jako inspirację dla swoich dzieł. Związane z pamięcią Zagłady prace pokazywane na wystawie arsenałowej w 1955 roku, artysta traktuje jako dokumentację zdarzeń wojennych. W obrazie Napiętnowani upamiętnił trzech Żydów stojących ze wzrokiem wbitym w ziemię, z czerwonymi gwiazdami wyciętymi na czołach, które miały być znakiem zarówno żydowskiego pochodzenia, jak i komunistycznych afiliacji. Ich pożółkłe twarze wyłaniają się z ciemnego tła – obraz malowany jest grubym impasto, formy są proste i surowe. Ten styl Oberländer nazywał realizmem ekspresyjnym, który charakteryzował się brutalnym ascetyzmem środków i uproszczeniem upodlonych przez przemoc wojenną postaci. Oszczędne kolorystycznie, wręcz antyestetyczne obrazy, są antytezą zarówno koloryzmu, jak i socrealizmu. Dzieła Oberländera, obok prac Izaaka Celnikiera, były jednymi z pierwszych powojennych obrazów dających świadectwo Zagłady w opozycji wobec oficjalnej, heroicznej narracji komunizmu jako zwycięstwa nad faszyzmem.

Marek Oberländer (ur. 1922 w Szczecinie, zm. 1978 w Nicei) – malarz, w czasie wojny został przymusowo wcielony do Armii Czerwonej, w latach 1948-53 studiował w Warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. W 1963 roku wyjechał do Paryża i zwrócił się ku malarstwu abstrakcyjnemu oraz pejzażowemu. Ogólnopolska Wystawa Młodej Plastyki Przeciw wojnie – przeciw faszyzmowi była jednym z jego najważniejszych wystąpień artystycznych.