Erna Rosenstein
Powojenne prace Erny Rosenstein są próbą poszukiwania języka artystycznego zdolnego opisać katastrofę wojenną, której była świadkiem. Artystka, która w latach 30. współtworzyła Grupę Krakowską uważała, że przejście od języka malarskiej awangardy do realizmu socjalistycznego nie jest możliwe, zwłaszcza po doświadczeniu koszmaru wojny. Dlatego też jej dzieła z lat 40. i 50. można odczytywać jako zakodowaną w obrazach pamięć Zagłady– znajdziemy w nich obcięte głowy, ręce i nogi, śmierć i szczątki oraz powracające wspomnienia zamordowanych rodziców. Do obrazów poruszających ten temat bezpośrednio należy Pociąg Zagłady z lat 1947-48. Dramatyczną scenę transportu ludzi do obozów śmierci artystka oddaje poprzez typową dla antywojennych, starających się emocjonalnie angażować widza, przedstawień stylistykę. Dzieła Rosenstein nie są niewinnymi reprezentacjami rzeczywistości, lecz zmaganiem się z rozdarciem między bolesną pamięcią oraz próbą powrotu do życia. Stanowią nie tylko podsumowanie okresu wojny, ale również próbę moralnego rozliczenia. Drugi obraz prezentowany na wystawie, Odezwa PPR, nawiązuje do deklaracji ideowo-programowej nowej Polskiej Partii Robotniczej z 1942, w której nawoływano do stworzenia szerokiego frontu narodowego, mającego jednoczyć wszystkie antyhitlerowskie grupy w kraju. W obrazie czerwona odezwa wisi na tle białego, czystego muru – symbolicznej tabula rasa, nowego początku po totalnym zniszczeniu wojennym. Za murem wciąż majaczą duchy wojny – ciała huśtające się na szubienicach.
Erna Rosenstein (ur. 1913 we Lwowie, zm. 2004 w Warszawie) – polska malarka i poetka żydowskiego pochodzenia, członkini przedwojennej Grupy Krakowskiej. W czasie II wojny światowej była więziona w getcie lwowskim, później ukrywała się w Warszawie i Częstochowie. Po wojnie do końca życia współtworzyła krakowskie środowisko awangardowe – wraz z Tadeuszem Kantorem i Marią Jaremą zakładała II Grupę Krakowską. W swojej twórczości wielokrotnie powracała do wspomnień z okresu wojennego oraz rozwijała charakterystyczną, surrealistyczną poetykę.
